Nhà thiết kế Verner Panton
SGTT.VN - Verner Panton (1926 – 1998) là bậc thầy của
“phong cách thiết kế vị lai”, được coi là một trong những nhà thiết kế
nội thất có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20 của Đan Mạch. Trong suốt sự nghiệp
của mình, ông đã tạo ra nhiều mẫu thiết kế đầy sáng tạo, lý thú, đặc
biệt là việc sử dụng chất liệu nhựa tổng hợp kết hợp với màu sắc sống
động và có những hình dáng hữu cơ kỳ lạ đầy mê hoặc. Những mẫu thiết kế
từ những năm 60 của ông hiện vẫn được nhà sản xuất Vitra tiếp tục sản
xuất và bán rộng rãi trên khắp thế giới.
“Lựa chọn màu sắc không phải là một canh bạc, nó quyết
định ý thức. Mỗi màu sắc đều có một ý nghĩa và chức năng riêng của nó.
Cái đẹp có thể trở thành xấu xí và xấu xí cũng có thể là đẹp. Đối với
tôi, màu sắc quan trọng hơn hình thức.” - Verner Panton
Verner Panton sinh năm 1926 tại Gantofte, Đan Mạch. Một
điều thú vị là thời thơ ấu của Verner Panton không bộc lộ khả năng ông
có thể trở thành một nhà thiết kế. Cha mẹ ông là chủ quán trọ ở
Gantofte, một ngôi làng nhỏ trên đảo Funen. Gia đình ông không có ai
theo nghệ thuật, tuy vậy từ nhỏ ông lại ao ước trở thành một nghệ sĩ
nhưng khả năng vẽ khá nghèo nàn. Không nản chí, ông cũng cố gắng thi vào
được trường Cao đẳng kỹ thuật tại Odensen, là thị trấn lớn nhất trên
đảo vào năm 1944. Sau đó, Đan Mạch bị Đức Quốc xã chiếm đóng, Panton đã
tham gia kháng chiến. Đến cuối thế chiến thứ II, ông đã phải lẩn trốn
trong nhiều tháng vì địch phát hiện ông giấu vũ khí trong phòng của
mình. Sau khi hoàn thành khoá học tại Odense, Panton chuyển đến
Copenhagen vào năm 1947 để tiếp tục học kiến trúc tại Học viện mỹ thuật
Hoàng gia, Đan Mạch.
Vào những năm 1950, sau chiến tranh thế giới thứ II là
thời của thế hệ “Beat”, tập trung các nghệ sĩ trẻ Mỹ, châu Âu bao gồm
các nhà văn, nhạc sĩ, hoạ sĩ, thiết kế… Họ bài trừ chủ nghĩa vật chất,
trải nghiệm bản thân với thuốc kích thích gây ảo giác, quan tâm tới tôn
giáo phương Đông, lý tưởng hoá sự cởi mở, đón nhận mọi trải nghiệm… Họ
thường sở hữu một chiếc xe tải cũ để đi du lịch khắp nơi. Một trong
những chiếc xe Volkswagen có thiết kế kỳ cục nhất thuộc về Verner
Panton, một kiến trúc sư trẻ người Đan Mạch, là người đã chế nó thành
một studio di động. Cứ vài tháng, Panton đều rời Copenhagen trong chiếc
Volkswagen để đi khắp châu Âu, gặp gỡ những người đồng nghiệp cũng như
nhà phân phối để trao đổi, sản xuất và bán ý tưởng thiết kế của mình.
Ông có liên kết chặt chẽ với nhiều nhà thiết kế Đan Mạch nổi tiếng vào
thời đó. Pøul Henningsen, nhà thiết kế ánh sáng, đã giảng dạy tại học
viện Nghệ thuật Hoàng gia Copenhagen, Đan Mạch. Sau khi tốt nghiệp, ông
làm tại công ty kiến trúc của Arne Jacobsen từ năm 1950 – 1952, trong
thời gian này ông học hỏi và tích luỹ kinh nghiệm từ nhà thiết kế lỗi
lạc Arne Jacobsen và những đồng nghiệp. Sau khi rời văn phòng của
Jacobsen, Panton làm việc thiết kế và là kiến trúc sư tự do. Ông cũng
tạo dựng sự nghiệp và tìm kiếm cho mình hướng đi cũng như phong cách
riêng, ông tìm ra một studio riêng cho việc thiết kế và bắt tay với nhà
sản xuất Fritz Hansen vào năm 1955. Những thiết kế nội thất của ông có
tên Plus - Linje đã thu hút sự chú ý bởi những dạng hình học của nó.
Những năm sau đó, Panton đã tạo ra vô số những thiết kế cho nội thất để
ngồi và thiết bị chiếu sáng. Panton cũng làm bạn với nghệ nhân thiết kế
nổi tiếng Hans J Wegner, trong khi Wegner nổi tiếng với kỹ năng của mình
trau chuốt những chiếc ghế cổ điển hiện đại Đan Mạch bằng gỗ tếch thì
Panton có niềm đam mê bất tận với chất liệu nhựa và ông nhanh chóng tạo
ra những thiết kế sống động dưới các dạng hình học của phong cách Pop
Art.
Cảm hứng của ông xuất phát từ những gam màu sáng và hoạ
tiết dạng hình học biểu lộ trong đủ loại hàng dệt may thiết kế. Bằng
cách hợp nhất các chi tiết của căn phòng: sàn nhà, tường, trần nhà, đồ
đạc, ánh sáng, vải, panen ốp tường được tráng men hoặc làm bằng chất dẻo
mang đậm tính nghệ thuật, sự sắp đặt nội thất của Panton đã tạo nên một
phong cách riêng đi vào huyền thoại. Ví dụ điển hình nhất là sự bài trí
nội thất trên thuyền Visiona trong hội chợ nội thất Cologne năm 1968 và
1970, nhà xuất bản Spiegel ở Hamburg năm 1969 và nhà hàng Varna ở
Aarhus năm 1970.
|
Triển lãm thiết kế Không gian và ánh sáng Verner Panton.
|
Panton hợp tác với Vitra – một công ty nội thất lớn của
Thuỵ Sĩ vào những năm đầu của thập kỷ 1960, khi công ty quyết định phát
triển thiết kế được biết đến nhiều nhất của Panton, chiếc ghế cùng tên
họ của ông: “ghế Panton”, chiếc ghế lần đầu được ra mắt vào năm 1967.
Chiếc ghế này cũng là sản phẩm độc lập được phát triển bởi Vitra.
Tất cả các mẫu thiết kế của ông đều rất hiện hành vào
giữa thế kỷ 20, xuất hiện trên nhiều tạp chí danh tiếng như bộ đèn Con
sò được nhà thiết kế Perter Savill chọn để chụp trong căn hộ của mình
tại Mayfair, London. Trang bìa tạp chí British Vogue với siêu mẫu Kate
Moss khoả thân ngồi trên chiếc ghế Panton. Ông giành được nhiều giải
thưởng khác nhau, những mẫu thiết kế từ những năm 1960 của ông tiếp tục
sản xuất và trưng bày tại triển lãm Verner Panton: Ánh sáng và màu sắc
tại bảo tàng Trapholdt tại Kolding, Đan Mạch. Triển lãm dự kiến mở cửa
vào 17.9.1998 nhưng không may là ông đã qua đời 12 ngày sau đó. Những
thiết kế được chỉnh sửa của Panton bởi Vitra, cũng như triển lãm về
những thiết kế nhằm hồi tưởng Panton được trưng bày tại bảo tàng thiết
kế Vitra vào năm 2000, cũng là một nhân chứng cho mối quan hệ đặc biệt
giữa Vitra và Panton.
Một số Thiết kế tiêu biểu:
Ghế Panton (Panton chair) ghế Panton là một
kiệt tác thiết kế nội thất. Verner Panton tạo ra nó vào năm 1960 cùng
với Vitra. Ông phát triển phiên bản của chiếc ghế cho bộ series sản phẩm
năm 1967. Nó là một trong những chiếc ghế gần như đầu tiên được đúc
khuôn bằng nhựa dẻo. Kể từ khi được đưa ra thị trường, ghế Pantan đã
phải trải qua vài giai đoạn sản xuất. Chỉ cho đến tận ngày nay mới có
thể sản xuất nó theo dây chuyền với ý tưởng ban đầu của Panton – chiếc
ghế được làm từ loại nhựa dẻo siêu bền, không phai màu và có bề mặt
không bóng. Chiếc ghế đem lại một chỗ ngồi thoải mái ôm lấy người ngồi
nhờ thiết kế tạo hẫng của chân đế, chất liệu dẻo mềm và hình dáng của
chiếc ghế. Hình dạng điêu khắc của chiếc ghế làm cho nó có cái nhìn đẹp
ngay cả khi nó đứng riêng lẻ hoặc theo bộ nhiều chiếc. Ghế có thể được
sử dụng cả trong nhà lẫn ngoài trời.
Chiếc ghế Panton đã giúp Panton giành được nhiều giải
thưởng thiết kế trên toàn thế giới và mang lại vẻ vang cho nhiều bảo
tàng đã sở hữu nó. Hình dáng bắt mắt của chiếc ghế đã làm cho nó trở
thành biểu tượng của thiết kế thế kỷ 20.
Chất liệu của chiếc ghế được làm từ bọt nhựa cứng, bề
mặt được sơn mài bóng. Chiếc ghế có sẵn với nhiều loại màu trên thị
trường, nhưng theo phiên bản gốc chủ yếu là đỏ, đen, trắng.
Hệ thống ghế 1 2 3 (System 1 2 3 chair) nhà
sản xuất Verpan giới thiệu hai chiếc ghế nguyên bản được thiết kế bởi
Verner Panton vào năm 1973. Bộ sưu tập ban đầu có 20 mô hình khác nhau
với các biến thể về chiều cao, có chỗ tựa tay và nghỉ chân. Bộ sưu tập
được công chúng nồng nhiệt đón nhận vào thời điểm đó, một nhà phê bình
đã viết: “Chúng tôi chưa bao giờ được nhìn thấy một bộ sưu tập ghế như
20 mô hình như thế này”. Các mẫu mới bao gồm một chiếc ghế cho phòng ăn
và một chiếc ghế tựa nghỉ ngơi – hai mẫu ghế này đều theo phiên bản gốc
là làm bằng cao su bọt đúc bọc với vải và phiên bản khác được bọc da,
mang lại cảm giác sang trọng. Panton mất ba năm để thiết kế và phát
triển mẫu này, kết quả là ông có một mẫu thiết kế độc đáo và tuyệt đẹp.
Ông đã mô tả như sau: “Tôi muốn thiết kế mẫu này như mọc lên khỏi mặt
sàn – biến nó thành một cái gì đó hữu cơ và không bao giờ có khái niệm
ghế phải có bốn chân.” Chân ghế được làm bằng thép không gỉ và thân được
bọc vải. Trong phiên bản sau này, nhà sản xuất Verpan đã sử dụng bọt
cao su để tăng thêm sự êm ái và thoải mái cho người ngồi.
Ghế Panton C1: sự nghiệp thiết kế của Panton nở rộ
nhất vào cuối thập kỷ 1950. Với một loạt đồ nội thất có hình dạng hình
học cơ bản, ông đã tiên phong cho các ý tưởng nghệ thuật hiện đại và cấu
trúc của chân ghế hoàn toàn đi theo sự sang trọng hiện đại của phong
cách hiện đại Scandinavian. Với chiếc ghế bành C1 được làm ra vào cùng
khoảng thời gian đó, Verner Panton lần đầu tiên chọn thiết kế theo mặt
cắt của hình cầu. Nằm trên trục xoay và hơi nghiêng, chỗ ngồi của ghế
tạo nên một sự thoải mái, kể cả khi ngồi thư giãn, ngả lưng hay ngồi
thẳng.
sự nghiệp thiết kế của Panton nở rộ nhất vào cuối thập kỷ 1950.
Với một loạt đồ nội thất có hình dạng hình học cơ bản, ông đã tiên
phong cho các ý tưởng nghệ thuật hiện đại và cấu trúc của chân ghế hoàn
toàn đi theo sự sang trọng hiện đại của phong cách hiện đại
Scandinavian. Với chiếc ghế bành C1 được làm ra vào cùng khoảng thời
gian đó, Verner Panton lần đầu tiên chọn thiết kế theo mặt cắt của hình
cầu. Nằm trên trục xoay và hơi nghiêng, chỗ ngồi của ghế tạo nên một sự
thoải mái, kể cả khi ngồi thư giãn, ngả lưng hay ngồi thẳng.
Chiếc ghế C1 có thể thích hợp với những căn hộ riêng,
khách sạn, khu vực lễ tân và có thể được tôn lên nếu kết hợp với những
đồ dùng phù hợp.
Ghế trái tim (Heart chair) “Đa số mọi người đều sống
một cuộc sống ảm đạm, nhàm chán và sợ làm cho cuộc sống của mình trở nên
màu sắc. Mục đích chính trong công việc của tôi là khơi gợi mọi người
vận dụng trí tưởng tượng của mình và làm cho mọi thứ xung quanh họ trở
nên thú vị hơn” – Verner Panton.
“Đa số mọi người đều sống một cuộc sống ảm đạm, nhàm chán và sợ
làm cho cuộc sống của mình trở nên màu sắc. Mục đích chính trong công
việc của tôi là khơi gợi mọi người vận dụng trí tưởng tượng của mình và
làm cho mọi thứ xung quanh họ trở nên thú vị hơn” – Verner Panton.
Vào giữa thập kỷ 1950, sau khoảng thời gian đi chu du
khắp châu Âu trên chiếc xe Volkswagen và cũng là studio di động của
mình, năm 1958, ông quay lại Đan Mạch với rất nhiều ý tưởng độc đáo, một
trong những ý tưởng đó có liên quan tới chiếc ghế nón có hình trái tim.
Thách thức với quy luật, chiếc ghế nón đáng kinh ngạc
và gây sốc khi được trưng bày tại ô kính bày hàng ở New York. Cảnh sát
đã phải đề nghị gỡ chiếc ghế xuống để tránh gây ách tắc giao thông vì
mọi người tò mò trước hình dáng và vẻ đẹp của chiếc ghế này. Ghế nón
trái tim lấy tên từ hình dạng trái tim của nó.
Khung ghế được gia cố bằng sợi thuỷ tinh và vỏ bọc mềm
và có đệm ngồi. Lớp vỏ bằng vải sợi bông có sẵn nhiều màu. Chân đế bằng
thép không gỉ và sáng bóng.
|
|
Ghế Amoebe (the Panton Amoebe chair)
ghế Amoebe vốn dĩ được tưởng tượng ra cho sự sắp đặt bài trí trên
thuyền Visiona. Nó là một ví dụ tuyệt vời cho dòng ghế dựa thấp và là
tiêu biểu cho tinh thần của những năm đầu thập kỷ 1970. Phiên bản mới
của chiếc ghế sau khi tái chế còn mang lại cảm giác dễ chịu hơn với chỗ
tựa lưng linh hoạt của nó. Chiếc ghế lưng cao uốn cong phía trên đầu của
người ngồi, làm cho hình dáng chiếc ghế giống như một tác phẩm điêu
khắc. Chiếc ghế lưng cao Amoebe tạo nên cảm giác có được sự che chở và
riêng tư trong một khoảng không gian lớn và rộng. |
|
|
Đèn treo hình chậu hoa (flower pot pendant)
một đồ vật không thể trở thành một biểu tượng thiết kế cho đến khi nó
trải qua sự thử thách của thời gian và xuất hiện một cách tự nhiên trong
những khung cảnh khác nhau, tạo cho mình trở thành một hiện tượng tiêu
biểu. Chiếc đèn nổi tiếng này được thiết kế vào năm 1969. Về những mẫu
đèn do Panton thiết kế, Flower Pot và Topan là nổi bật nhất trong số
những thiết kế đơn giản và đáng nhớ nhất. Những chiếc đèn này đã được
sản xuất lại tại Unique Interieur. |
Một số thiết kế khác:
Đèn Panthella được thiết kế vào năm
1971, đèn Panthella là một trong những thiết kế được ưa chuộng của
Panton. Nguyên tắc ánh sáng cơ bản nhằm tạo ra một chiếc đèn mà nguồn
ánh sáng phát ra ẩn dưới chụp đèn màu trắng sữa và chân đèn màu trắng có
hình dạng giống như kèn trumpet, góp phần tạo nên sự phân phối ánh sáng
hài hoà và làm cho chiếc đèn có hình dáng hoàn chỉnh. Ngoài ra Panton
còn thiết kế thêm đèn đứng cùng tên có hình dáng giống như chiếc đèn bàn
Panthella.
Đèn Topan những chiếc đèn của Panton
giống như một bữa tiệc của sắc màu. Dùng phục vụ cho nhà hàng và khách
sạn, được treo thành cụm, chúng mang lại không khí lễ hội. Topan là một
hình cầu đơn giản với ánh sáng nổi bật phát ra từ quả cầu.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ghế Panton theo trường phái Pop art những năm 1960.
|
|
|
Đồ giữ lạnh rượu vang Bar Boy.
|
|
|
|
Đèn treo Verpan vui vẻ (Verpan Fun)
|
|
|
|
|
tổng hợp: KILA
source
http://sgtt.vn/Kien-truc-doi-song/Chi-tiet/163496/Nha-thiet-ke-Verner-Panton.html
